Nowelizacja tzw. ustawy o automatyzacji z dnia 8 czerwca 2022 r. dotycząca możliwości blokady rachunku bankowego przez fiskusa (tzw. STIR) budzi wiele kontrowersji. Niejasne przepisy sprawiły, że kwestią sporną jest nakładanie blokad na rachunki bankowe przez naczelników organów celno-skarbowych.
Blokada rachunku bankowego stanowi poważne zagrożenie dla prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności, gdyż może znacząco zaburzyć jego płynność finansową i utrudnić, a nawet uniemożliwić funkcjonowanie na rynku. Dlatego też przepisy dotyczące możliwości blokady konta powinny być doprecyzowane oraz nie wzbudzać wątpliwości co do ich stosowania.
Niejasne przepisy
Wspomniana nowelizacja ustawy o automatyzacji uchyliła art. 119zma Ordynacji podatkowej, który był podstawą dla ministra finansów do wydania rozporządzenia upoważniającego naczelników urzędów celno-skarbowych do dokonywania blokad rachunków. Kolejną zmianą był art. 11b ustawy o KAS, który wprowadził nowe upoważnienie dla ministra finansów do wydania nowego rozporządzenia w ciągu dwóch lat dotyczącego dokonania blokad przez naczelników.
Przepis przejściowy, art. 28 ust. 2 ustawy o automatyzacji, stanowi, iż do czasu wydania nowego rozporządzenia moc prawną zachowują dotychczasowe rozporządzenia. Jednocześnie, rozporządzenie upoważniające naczelników urzędów celno-skarbowych do dokonywania blokad rachunków obowiązuje tylko „w zakresie zadań o których mowa w art. 86g-86ia”. W zakresie wskazanych zadań brakuje zadania dotyczącego blokady rachunków bankowych.
Usterka legislacyjna
Nie ulega wątpliwości, iż Szef KAS ma prawo zablokować konto przedsiębiorcy, natomiast wątpliwości budzi możliwość delegowania tego zadania naczelnikom urzędów celno-skarbowych. Kluczowy w tej kwestii okazał się wyrok WSA z 21 października 2022 r. (sygn. akt III SA/Wa 2206/22), zgodnie z którym nie ma podstaw prawnych do blokowania rachunków firmowych przez fiskusa. Sąd uznał, że przepisy mają „usterkę legislacyjną”, która nie pozwala na delegowanie tego zadania naczelnikom urzędów celno-skarbowych przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
Jak wskazał WSA w przytoczonym wyroku, w przepisie przejściowym (art. 28 ust. 2 ustawy o automatyzacji) występuje błąd, w związku z którym przepis ten nie zachowuje mocy rozporządzenia wykonawczego z 28 sierpnia 2020 r. Wskazany artykuł dotyczy wyłącznie zadań związanych z raportowaniem schematów podatkowych i związanych z tym zadaniami. Brakuje precyzyjnego przepisu upoważniającego inne organy do dokonania blokady rachunków. Brak zapisu o możliwości blokady rachunków jest kluczową kwestią podważającą zasadność dokonania takiej blokady.
Zatem blokady dokonane przez naczelników organów celno-skarbowych po nowelizacji przepisów, tj. 7 lipca 2022 r, zdaniem WSA nie mają podstawy prawnej. Sąd uznał, że organy nie miały podstawy do blokady rachunków bankowych, bo postanowienia w tej sprawie wydał organ niewłaściwy do jego wydania.
Obecnie tylko Szef KAS ma podstawy do wydania postanowienia w sprawie blokady rachunków bankowych. Należy jednak zaznaczyć, iż wyrok WSA jest nieprawomocny, dlatego należy się spodziewać, że sprawa trafi do NSA.