Polacy masowo mobilizują się, by pomóc przybywającym z Ukrainy. Na szczęście już teraz istnieją pewne rozwiązania ułatwiające świadczenie pomocy z punktu widzenia przepisów podatkowych, a rząd zapowiada uchwalenie specustawy w sprawie pomocy obywatelom Ukrainy. Zgodnie ze stanowiskiem MF wprowadzi ona szereg ulg podatkowych dla wspierających, jak i dla samych uchodźców.
Obowiązujący stan prawny
Obowiązujące już dziś przepisy pozwalają na przekazanie 1% podatku na OPP, odliczenie od podatku darowizn przekazywanych zarówno w formie pieniężnej, jak i rzeczowej przekazywanych na działalność pożytku publicznego, a więc np. dla Organizacji Pożytku Publicznego (OPP), jak również fundacji i stowarzyszeń działających na terenie UE i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Jeżeli chcemy wspomóc konkretną osobę z Ukrainy to takiej darowizny nie można na ten moment odliczyć w zeznaniu podatkowym. Istnieje natomiast możliwość odliczenia darowizny dokonanej dla fundacji ze wskazaniem, by pomoc trafiała do konkretnego podopiecznego. Obdarowany obywatel Ukrainy nie musi płacić PIT, ponieważ korzystanie z pomocy humanitarnej organizacji pozarządowych nie generuje obowiązku podatkowego.
Z ulgi mogą skorzystać rozliczający się przy pomocy formularzy PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37, CIT-8, CIT-8AB (opodatkowani przy pomocy skali podatkowej, na ryczałcie, liniowo, w tym PGK). Konieczne jest udokumentowanie darowizny dowodem wpłaty (darowizna pieniężna) lub dokumentem wskazującym wartość darowizny i dane obdarowanego wraz z oświadczeniem o jej przyjęciu. Za kwotę darowizny niepieniężnej uważa się wartość towaru brutto (z VAT). Przepisy pozwalają odliczyć je do wysokości 6 proc. dochodu w PIT i do 10 proc. dochodu w CIT. Wskazane limity dotyczą łącznie różnego rodzaju darowizn.
Odliczeniu od dochodu podlegają też darowizny przekazane na cele krwiodawstwa realizowanego przez honorowych dawców krwi. Taka darowizna odliczana jest od dochodu w wysokości ekwiwalentu, który przysługiwałby dawcy z tytułu przekazania krwi lub osocza. Kwotę takiej darowizny należy uwzględniać we wskazanych wcześniej limitach.
Należy również przypomnieć, że obecnie każda osoba otrzymująca darowizny nie płaci podatku z tego tytułu, o ile wartość świadczenia (pieniężnego lub rzeczowego) nie przekracza 4902 zł w ciągu pięciu lat.
Z kolei na gruncie podatku VAT 5 marca weszła w życie zmiana rozporządzenia MF regulującego preferencyjne stawki VAT. Wprowadza ona ulgę na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Objęto stawką 0 procent nieodpłatne świadczenia realizowane w tym celu na rzecz: Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych oraz jednostek samorządu terytorialnego. Warunkiem zastosowania ulgi jest umowa w formie pisemnej, z której będzie wynikało, że darowane towary lub usługi będą związane z pomocą poszkodowanym w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę. Oznacza to, że umowa może zostać podpisana elektronicznie lub odręcznie oraz przesłana mailem w celu podpisania przez odbiorcę świadczeń. Wprowadzona zmiana będzie obejmuje darowizny przekazane od 24 lutego oraz póki co będzie obowiązywać do 30 czerwca. W przypadku darowizn sprzed 5 marca, strony powinny potwierdzić na piśmie dokonanie dostawy towarów lub wykonanie usługi na cele związane z pomocą.
Zapowiadane zmiany
Z kolei zapowiadane zmiany na gruncie prawa podatkowego mają oznaczać zwolnienie uchodźców z podatku od darowizn, możliwość zaliczania przez firmy świadczonej pomocy do kosztów, a także zwolnienie z PIT nieodpłatnych świadczeń.
Zwolnienie ma obejmować uzyskaną tytułem darowizny lub polecenia własność rzeczy lub praw majątkowych i ma obowiązywać od 24 lutego do 31 grudnia 2022.
Zapowiadana możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków na wytworzenie lub ceny nabycia rzeczy i praw będzie dotyczyć przedmiotów darowizn dokonanych od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy na rzecz organizacji pozarządowych (również z Ukrainy), jednostek samorządu, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych czy podmiotów wykonujących działalność leczniczą oraz z zakresu ratownictwa medycznego na terytorium Polski i Ukrainy. Oznacza to, że kosztem uzyskania przychodów będą również koszty poniesione z tytułu nieodpłatnych świadczeń np. darmowej pomocy medycznej świadczonej przez polskich lekarzy.
Ponadto z zapłaty podatku dochodowego zostaną zwolnieni uchodźcy z Ukrainy przebywający na terytorium RP, a uzyskujący świadczenia od zwykłych osób fizycznych i firm. Ulga dotyczyć ma wszelkich świadczeń, niezależnie od ich rodzaju (pieniężne, rzeczowe oraz nieodpłatne.
Specustawa ma również wprowadzać uproszczony sposób legalizacji pobytu uchodźców, ich rejestrację przez gminy, możliwość zatrudnienia na podstawie powiadomienia w urzędzie pracy, jednorazowe świadczenie w wysokości 500 zł lub 300 zł na utrzymanie oraz dostęp do szerokiego pakietu świadczeń socjalnych i zdrowotnych oraz edukacji.
Działania zapowiadane przez rząd należy oceniać jako pozytywne zmiany, które stanowić zachętę do aktywnego wspierania potrzebujących.