Obecnie podatnicy powiązani finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie rozliczani są dla potrzeb VAT odrębnie, co oznacza, że do ich wzajemnych rozliczeń stosuje się wymogi takie, jak dla podmiotów od siebie niezależnych. W efekcie, tacy podatnicy muszą wystawiać sobie nawzajem faktury, odrębnie składać pliki JPK, jak również obowiązują ich dodatkowe obciążenia, takie jak weryfikacja kontrahentów na tzw. białej liście czy obowiązkowy split payment.
Zgodnie z pierwotnymi założeniami, od 1 lipca 2022 r. miały wejść w życie przepisy znowelizowanej Polskim Ładem ustawy o VAT, wprowadzające nowy podmiot – podatnika, którym będzie tzw. Grupa VAT. Z inicjatywy MF, najprawdopodobniej dojdzie do przesunięcia tego terminu na 1 stycznia 2023 r., w wyniku uchwalenia procedowanej w Sejmie (aktualny etap: głosowanie nad poprawkami Senatu) ustawy o automatyzacji załatwiania niektórych spraw przez Krajową Administrację Skarbową.
Podstawowe założenia regulacji
Po 29 latach powraca się do sytuacji, w której VAT nie będzie pobierany od transakcji realizowanych między podmiotami powiązanymi, zachowującymi odrębność prawną, wchodzącymi w skład Grupy VAT. Podmioty, które będą chciały utworzyć Grupę VAT, musi przy tym charakteryzować jednoczesne i trwałe powiązanie finansowe, ekonomiczne i organizacyjne przez cały okres wspólnych rozliczeń. Dodatkowo, jeden z podatników wchodzących w skład grupy będzie musiał spełnić kryterium 50% udziału kapitałowego w każdym z pozostałych członków grupy. Tak sformułowane kryteria oznaczają, że, wbrew pierwotnej treści projektu ustawy, członkowie Grupy VAT nie muszą posiadać statusu Podatkowej Grupy Kapitałowej na gruncie przepisów o CIT.
Główna korzyść wynikająca z utworzenia Grupy VAT to neutralność obrotów pomiędzy jej członkami na gruncie VAT. W praktyce, członkowie Grupy VAT skorzystają z takich usprawnień, jak: sporządzanie jednego zbiorczego pliku JPK, brak obowiązku wystawiania faktur i rozliczania VAT od transakcji realizowanych w Grupie, a także brak konieczności stosowania mechanizmu podzielonej płatności (split payment), czy weryfikacji kontrahenta w wykazie podatników (biała lista) w obrębie Grupy. Powyższe rozwiązania pozwolą wielu podmiotom uniknąć oczekiwania na zwrot nadwyżki naliczonego VAT, dzięki możliwości elastycznego zarządzania podatkiem naliczonym, co może przekładać się na efektywniejsze przepływy pieniężne członków Grupy.
Zgodnie z projektowanymi przepisami, nowe rozwiązanie jest dobrowolne i będzie możliwe do zastosowania niezależnie od formy prawnej – jednak jedynie pomiędzy krajowymi podmiotami będącymi podatnikami VAT z siedzibą lub oddziałem w Polsce. Grupa VAT nie będzie jednak mogła funkcjonować krócej, niż 3 lata. W celu rejestracji Grupy VAT, jej wyznaczony przedstawiciel będzie zobowiązany do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego wraz z umową o utworzeniu Grupy VAT.
Wątpliwości budzi niejednoznaczne uregulowanie przesłanek istnienia Grupy VAT. Wyraźnie wskazane jest jedynie kryterium finansowe, natomiast powiązania ekonomiczne i organizacyjne to nieostre pojęcia, które ocenia się w sposób uznaniowy. Nieprecyzyjna treść przepisów oraz występujące luki prawne budzą obawy o wystąpienie absurdalnych sytuacji, w których organ podatkowy, np. wydając wsteczną decyzję, poinformuje członków Grupy VAT o jej nieistnieniu, pomimo jej faktycznego funkcjonowania w tym okresie. Dodatkowo, należy mieć na uwadze ryzyko związane z uczestnictwem w Grupie VAT, jakim jest solidarna odpowiedzialność jej członków za zobowiązania Grupy.
Inne zmiany wprowadzane nowelizacją
Procedowany projekt ustawy, oprócz odroczenia momentu wejścia w życie przepisów, przewiduje wprowadzenie normy stanowiącej, iż Grupa VAT wstępuje w prawa i obowiązki członków Grupy VAT w zakresie VAT na okres, w jakim Grupa ta posiada status podatnika. Doprecyzowano także zakres informacji niezbędnych do przekazania w zgłoszeniu identyfikacyjnym.
Nowelizacja zakłada również wprowadzenie nowego obowiązku, jakim będzie prowadzenie ewidencji VAT-owskich czynności wewnątrzgrupowych, przy użyciu wzoru udostępnionego przez MF. Szczegółowy zakres ewidencji zostanie określony w rozporządzeniu, jednak już teraz projekt ustawy wskazuje, że konieczne będzie zawarcie w niej co najmniej: nazwy i NIP nabywcy, daty dokonania i zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi, nazwy (rodzaju) towaru lub usługi, miary i ilości (liczby) dostarczonych towarów lub zakresu wykonanych usług, a także kwoty należności ogółem. W okresie od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. organ podatkowy będzie mógł żądać od Grupy przedstawienia elektronicznej ewidencji w terminie 7 dni, natomiast od 1 lipca 2023r. obowiązkowe stanie się jej comiesięczne przesyłanie do US.
Grupy VAT występują obecnie w 18 krajach UE i stanowią jedno z niewielu pozytywnie odbieranych rozwiązań wprowadzanych przez Polski Ład. Dlatego już dziś warto skonsultować się z ekspertami podatkowymi, aby przygotować odpowiednią umowę i zgłoszenie rejestracyjne oraz bez przeszkód korzystać z nowych przepisów już od początku 2023 r.